Wilp

Een eerste bedehuis in Wilp (768)

Wilp, toen nog geheten Huilpa of Huelpa, een dorp gelegen tegen de dijk aan de westzijde van de rivier de IJssel, bestond al voor het jaar 768 toen de missionaris Liafwin (=Lebuïnus=lieve vriend), gestuurd door de bisschop van Utrecht, “ hier arriveerde.

Met deze hoge ouderdom schaart Wilp zich bij de oudste steden en dorpen van Nederland. Lebuïnus kwam vanuit Engeland, waar het christendom al honderdvijftig jaar eerder was ontstaan, via Utrecht naar Huelpa en stichtte in het land van de Franken een kapelletje, waarschijnlijk een primitief houten gebouwtje met een rieten dak “Ende want sie hem lief hadden so tymmerden sie hem een bedehuus ten westeinde van der Ysselen”. Het houten kapelletje werd door de Noormannen, die ook in Wilp kwamen roven en plunderen, verwoest.

Na hier enige tijd te hebben verbleven en ongetwijfeld het christendom te hebben gepredikt ten westen van de IJssel, stak hij over om ook oost van de IJssel in het land van de Saksen de heidenen te kerstenen.

Een nieuwe kerk in Wilp

In de volgende eeuwen zou het worden vervangen door een kerk, gebouwd van tufsteen in romaanse stijl, het oudste deel (11e eeuw) met de kleine rondboogvensters. De toren, ook van tufsteen opgetrokken, werd in de 12e eeuw tegen de kerk aangebouwd en had aanvankelijk steunberen die later zijn verdwenen. Het oudste deel van de in romaanse stijl gebouwde kerk, het koor werd in de 15e eeuw 4ervangen door een in gotische stijl van baksteen hoog gebouwd nieuw koorgedeelte. Gelukkig is het bij deze herbouw gebleven. Ook kwam er toen aan het Romaanse deel een uitbouw, de zogenaamde gerfkamer, een kamer voor de misgewaden en toebehoren. In de periode ± 800 - ± 1050, de tijd van de Noormannen Het kreeg ook de naam Lebuïnuskerk maar deze naam is tijdens/na de Reformatie (1598) weinig meer genoemd en kreeg later in het dagelijks gebruik de naam ‘Dorpskerk’.

De verdere geschiedenis van de kerk

Stichting Monumentale Orgels Voorst, Kerk Wilp De kerk, rustig gelegen in het stille dorp Wilp, heeft de eeuwen goed doorstaan. De Tweede Wereldoorlog daarentegen heeft lidtekens achtergelaten. Zo werden de twee grote klokken (810 kg, gemaakt in 1781 en 220 kg, gemaakt in 1649) die niet als cultureel waardevol werden beschouwd en in de toren hingen door de bezetter gevorderd ten behoeve van de Duitse oorlogindustrie die behoefte had aan speciale metalen. Op 15 februari 1943 werden deze uit de toren verwijderd. De klokken zijn gelukkig niet versmolten en na de oorlog gelukkig teruggevonden, teruggebracht en op 3 juli 1945 weer in de toren opgehangen. Maar erger: in 1945, in de nadagen van de Tweede Wereldoorlog toen de Canadezen tussen Wilp en Voorst de IJssel overstaken, hebben op 12 april meerdere granaten de kerk getroffen. Het kerkgebouw en het Naberorgel grote schade opgelopen. Oudheidkundig onderzoek toonde aan dat herstel mogelijk was en dat de kerk in oude luister kon worden hersteld. De schade aan het Naberorgel (1849) was nog groter. Door een voltreffer in het orgel was het onherstelbaar verwoest. Stukken van orgelpijpen lagen door de kerk verspreid. Door schaarste aan geld en goede materialen kon de kerk niet direct worden hersteld. Er waren vele kerken en gebouwen die na de oorlog moesten worden hersteld en daarvoor was niet genoeg geld aanwezig.

Het herstel van de oorlogsschade

Ruim zeven jaar na de komst van de Canadezen in Wilp kon de kerk na het herstel van de oorlogsschade weer in gebruik worden genomen. Drie en een half jaar hebben restauratie en herstelwerkzaamheden gevergd. Rijk, gemeente, Synode van de Ned. Hervormde kerk, giften van omliggende gemeenten, acties door de lokale dorps- en kerkgemeenschap hebben naar vermogen bijgedragen aan het herstel van de kerk, vernieuwing van de inventaris en ……..een nieuw orgel! Ook is getracht de inventaris onder de restauratie te laten vallen maar dat is niet gelukt. Niet alles van de inventaris kon worden gerestaureerd. De herenbanken uit de 17e eeuw, die nu weer onder het balcon staan, zijn bewaard gebleven. De preekstoel was vervangen door een nieuwe. Door de orgelbouwer B. Koch uit Apeldoorn is een nieuw orgel gebouwd. Het Kochorgel kwam niet meer te staan op de plaats van het verloren gegane Naberorgel in het koorgedeelte; daar werden in gotische stijl gebouwde ramen geplaatst. Het Kochorgel werd geplaatst tegen de scheidingswand tussen het Gotische en Romaanse deel aan de gotische zijde. Met een indrukwekkende eredienst werd de kerk en het orgel in gebruik genomen

 

Buitenzijde van het koorgedeelte van de Lebuinuskerk van Wilp. Hier stond het Naberorgel dat een voltreffer kreeg. De voormalige ingang van de kerk met de steun- beren links en rechts zijn bij de restauratie van de kerk in 1953 als onnodig verwijderd.
Buitenzijde van het koorgedeelte van de Lebuinuskerk van Wilp. Hier stond het Naberorgel dat een voltreffer kreeg. De voormalige ingang van de kerk met de steun- beren links en rechts zijn bij de restauratie van de kerk in 1953 als onnodig verwijderd.

De geschiedenis van de orgels in de kerk van Wilp

Het Naberorgel (1849) in de kerk van Wilp behoort beslist niet tot de oudste orgels in Nederland maar Naber zal wel ingenomen zijn geweest met de opdracht om een orgel te bouwen voor een van de oudste kerken van Nederland.

Zoals reeds hiervoor vermeld heeft het Naberorgel van 1849 – 1945 in de kerk gestaan en is het dooroorlogsgeweld verloren gegaan. Gelijktijdig met de restauratie (herstel oorlogsschade) heeft de kerkenraad van Wilp besloten om de orgelbouwer Koch uit Apeldoorn een nieuw orgel laten bouwen. Koch heeft toen de restanten van het Naberorgel overgenomen en mogelijk heeft hij zelfs pijpmateriaal van het Naberorgel gebruikt voor zijn Kochorgel maar dat kan niet worden aangetoond want de orgelmakerij van Koch is verdwenen en van het bedrijf heeft geen archiefmateriaal achtergelaten. Het Kochorgel is als gevolg van verkeerde verwarmingstechniek (luchtroosters direct naast het orgel) verloren gegaan. De kerkenraad heeft toen besloten een nieuw klein orgel te laten bouwen en sinds 1971 beschikt de kerk de kerk weer over een klein orgel, gebouwd door de orgelbouwer Blank (uit Herwijnen). Het staat op de plaats waar het Naberorgel uit 1853 heeft gestaan en verloren is gegaan.

De Lebuinuskerk in Wilp krijgt een ‘nieuw’ oud Naberorgel afkomstig uit de E-L kerk in Deventer

In 2004 is de kerkenraad van de PKN gemeente te Wilp, hierin gesteund door de Stichting Monumentale Orgels Voorst, eigenaar geworden van een ander Naberorgel dat vanaf 1853 in de Evangelisch-Lutherse kerk in de Spinhuissteeg heeft gestaan en vanaf 1907 tot 1997 in de nieuwe E-L kerk in de Smedenstraat in Deventer. Samen met de Stichting Monumentale Orgels Voorst is in de jaren 2004 - 2009 geld bijeengebracht voor de restauratie en plaatsing van het orgel want in deze kerk, een rijksmonument, en een van de oudste kerken van Nederland en zeker de oudste van de gemeente Voorst hoort ook een monumentaal orgel.

Orgel in Wilp

De kerk van Wilp heeft een nieuw ‘oud’ Naber-orgel gekregen. Na acht jaar hardwerken door de Stichting Monumentale Orgels Voorst en gemeenteleden van de Protestantse gemeente te Wilp heeft de kerk weer een Naber-orgel in de kerk. Alles is nu afgewerkt: de fondswerving, aanvragen voor subsidies, de benodigde vergunningen en natuurlijk de hele restauratie en reconstructie van het orgel, het bouwen van een orgelbalkon, het schilderen en tenslotte het intoneren en speelklaar maken van het orgel. Het Naber-orgelproject Wilp isvoltooid. Dank aan allen voor alle donaties, giften, materiële steun en persoonlijke inzet van velen.

De SMOV

Op zaterdag 27 november 2010 wordt het Naber-orgel officieel in gebruik genomen en is 65 jaar na de Tweede Wereldoorlog de oorlogsschade hersteld. Op zondag 28 november wordt het orgel tijdens een eredienst voor de eigen kerkelijke gemeente in gebruik genomen.

Op zaterdag wordt ook een tweede orgelboek het Volmaeckste Maecksel II gepresenteerd. Hierin staat verwoord de geschiedenis van het Naber-orgel van 1853 tot 2010. Vanaf 29 november is het boek te koop bij de boekhandel Oonk, stationsstraat te Twello.

 

Naberorgel Wilp
Het Naber-orgel van 1853 begint een tweede leven in Wilp. Een mooiere plaats is er niet voor dit orgel in de Lebuïnuskerk van Wilp

 

 

Home | SMOV | Sitemap | Boek & CD | Contact